Dna moczanowa – dieta i suplementacja łagodząca napady dny

Dna moczanowa jest chorobą, której częstotliwość występowania w krajach rozwiniętych wzrosła w ostatniej dekadzie o ponad 200%. Szacuje się, że w samej Polsce, może chorować od 380 do 760 tysięcy osób!

Ze względu na stale rosnącą częstotliwość występowania oraz jej silne powiązanie ze stylem życia, w szczególności z żywieniem, postanowiliśmy poświęcić jej odrębny artykuł. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jak złagodzić i zmniejszyć częstotliwość napadów dny moczanowej.

Czym jest i jak się objawia dna moczanowa

Co to jest dna moczanowa?

Dna moczanowa, nazywana jest również skazą moczanową lub artretyzmem Jest to przewlekła choroba metaboliczna, w przebiegu której nadmierne ilości kwasu moczowego obecnego we krwi krystalizują i odkładają się pod postacią kryształków moczanu sodu w stawach oraz  innych narządach chorego. Nagromadzenie kryształów w tkankach powoduje rozwój reakcji zapalnej, ucisk oraz ból. 

Objawy dny moczanowej

Dolegliwości bólowe pojawiają się nagle, przeważnie nad ranem, niejednokrotnie budząc chorego ze snu. Atak dny moczanowej najczęściej obejmuje staw podstawny palucha (co określa się nazwą ,,podagra’’), jednak choroba może również ujawnić się w innych stawach stopy, stawie kolanowym, barkowym czy palców rąk. 

Bólowi stawu towarzyszy obrzęk, zaczerwienienie, możliwe jest również podwyższenie temperatury ciała czy ogólne rozbicie. 

W początkowym etapie choroby napady dny pojawiają się raz w roku lub nawet rzadziej. Jednakże, z biegiem czasu, dolegliwości występują częściej, zwłaszcza jeśli chory nie poddaje się leczeniu. Przy długotrwałym braku leczenia, choroba przybiera postać przewlekłą, w której pojawiają się tzw. guzki dnawe będące złogami kwasu moczowego i dochodzi do destrukcji kostnej i stawowej powodującej ograniczenie sprawności.

Dna moczanowa-leczenie

Co istotne, samo podwyższenie stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi, czyli tzw. hiperurykemia, nie jest równoznaczna z rozpoznaniem dny moczanowej. Badaniem jednoznacznie potwierdzającym istnienie choroby jest analiza płynu stawowego i wykrycie w nim kryształów moczanu sodu. Takie badanie można wykonać w Poradni Reumatologii lub w większości prywatnych laboratoriów medycznych. 

W przypadku podejrzenia choroby należy zgłosić się do lekarza reumatologa, który w oparciu o wyniki w/w badań zdiagnozuje chorobę i zaproponuje najbardziej odpowiednią formę leczenia bazującą na farmakoterapii. Najczęściej stosowanym lekiem w leczeniu artretyzmu jest allopurinol, który ogranicza produkcję kwasu moczowego. Ponadto, równie istotnym elementem w terapii dny moczanowej jest odpowiednia dieta, o której w dalszej części artykułu.

Czynniki ryzyka rozwoju i przyczyny dny moczanowej

Ocenia się, że ostatnia dekada przyniosła ponad 200% wzrost zachorowalności na dnę moczanową w krajach wysoko rozwiniętych, co może być wynikiem zwiększenia zapadalności na choroby metaboliczne, głównie cukrzycę i nadciśnienie tętnicze, które są jednocześnie czynnikiem ryzyka rozwoju dny. 

Co istotne, sześciokrotnie wyższą zapadalność na artretyzm obserwuje się u mężczyzn ! U kobiet z kolei, częstotliwość występowania choroby szczególnie nasila się w okresie pomenopauzalnym. Niższy odsetek zachorowalności na dnę u młodych  kobiet i wyższy u mężczyzn jest najprawdopodobniej związany z ochronnym działaniem żeńskich hormonów płciowych – estrogenów. Mimo że dna nie jest formalnie ujęta w definicji zespołu metabolicznego, oba zaburzenia posiadają wspólne schorzenia, takie jak otyłość, zaburzenia w profilu lipidowym, insulinooporność i nadciśnienie. 

Istotnym czynnikiem wpływającym na stężenie kwasu moczowego i ryzyko rozwoju dny są: duża konsumpcja mięsa, owoców morza i alkoholu, w szczególności piwa. Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn – związków,  które w dużej ilości obecne są w tłustych oraz wędzonych mięsach, owocach morzach,  herbacie czy napojach gazowanych, a których metabolizm zostaje upośledzony w przebiegu choroby. Wdrożenie aktywności fizycznej jest najbardziej efektywną metodą przeciwdziałającą wymienionym wcześniej schorzeniom. Ponadto działaniem zmniejszającym stężenie kwasu moczowego jest zastosowanie diety ubogopurynowej. 

Dieta  w dnie moczanowej

Występowanie otyłości jest elementem ściśle powiązanym z obecnością dny moczanowej. W badaniach oceniających korelację występowania choroby ze wskaźnikiem masy ciała BMI wykazano, że  mężczyźni z BMI powyżej 27,5 zgłaszali 16 razy częściej napady dny w stosunku do mężczyzn z BMI <20. 

Korzyści z redukcji masy ciała ukazuje także badanie, w którym otyli mężczyźni cierpiący na artretyzm wdrożyli dietę o umiarkowanej kaloryczności na okres 16 tygodni. Wyniki interwencji ujawniły, że średniemu spadkowi masy ciała o 5,4 kg towarzyszył średni spadek miesięcznych napadów dny moczanowej z 2,1 do 0,7. Ponadto spośród 12 mężczyzn, którzy początkowo mieli wysokie stężenie kwasu moczowego w surowicy, 7 wróciło do wartości normatywnych. Wyszczególnione dane potwierdzają, że utrata masy ciała jest jednym z najważniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka dny moczanowej. 

Dna moczanowa – czego unikać, a co jeść

Istotnym elementem terapii artretyzmu jest również przestrzeganie odpowiedniej diety z niską zawartością puryn, co przeciwdziałać będzie wzrostowi stężenia kwasu moczowego, a w konsekwencji, atakom dny. Produkty spożywcze podzielić można na produkty dozwolone, niezalecane oraz te, które spożywać można w ograniczonych ilościach. 

Produkty zalecane: mleko i przetwory; produkty zbożowe: biały chleb, makaron, kajzerki,warzywa, ogórki, pomidory, kapusta surowa i kiszona, buraki czerwone, cukinia,  marchew; owoce: jabłka, gruszki, wiśnie, winogrona, czereśnie, brzoskwinie, truskawki, maliny, agrest; mięso: chuda wędlina drobiowa; tłuszcze: olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, orzechy włoskie, ziemne

Produkty zakazane: szynka, drób, cielęcina, wieprzowina, wołowina, jagnięcina, podroby; ryby: łosoś, dorsz, makrela, pstrąg, karp, śledź; warzywa: groszek zielony, kalafior, brokuły, brukselka, papryka, por, szpinak, borowiki, pieczarki, ostre przyprawy

Produkty dozwolone w ograniczonych ilościach: niektóre ryby: flądra, lin, mięso wołowe, kiełbasa wołowa, parówki (max 100 g/dziennie); warzywa: fasola szparagowa, soczewica, groch, fasola biała kapusta czerwona, kapusta włoska;   owoce: banany, melony

Suplementacja w dnie moczanowej

Na szczególną uwagę wśród produktów zalecanych w dnie moczanowej zasługują wiśnie. Okazuje się bowiem, że wiśnie oraz skoncentrowany sok z wiśni, mają potwierdzone naukowo działanie obniżające stężenie kwasu moczowego i zmniejszające częstotliwość ataków dny moczanowej. Doskonałym przykładem jest naturalny suplement na stawy – wyciąg z wiśni Montmorency Cherry Active.

Jak wiśnia Montmorency wpływa na dnę moczanową? 

W badaniach na kilkudziesięcioosobowej grupie osób cierpiących na artretyzm, spożycie ekstraktu z wiśni obniżyło ryzyko wystąpienia napadów dny aż o 45%. Ponadto, gdy połączono spożycie wiśni z allopurinolem , ryzyko ataków było o 75% niższe w stosunku do okresów bez wdrożonego  leczenia. 

Istnieje kilka mechanizmów mogących wyjaśnić dobroczynny wpływ spożycia wiśni względem dny moczanowej. Wykazano, że spośród wielu owoców, takich jak truskawki, winogrona czy kiwi, tylko wiśnie znacząco obniżają stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi oraz kreatyniny. 

Obserwacje te skłoniły do wniosków, że spożywanie wiśni może usprawniać funkcje nerek, które upośledzone są w chorobie. Sugeruje się również, że zawarte w wiśniach antocyjany mogą mieć właściwości przeciwzapalne wobec szeregu reakcji zapalnych wywoływanych przez kryształy moczanu sodu gromadzone w stawach. 

Dobroczynne efekty działania produktów na bazie cierpkiej wiśni potwierdza także najnowsze podsumowanie badań z 2020 r opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Critical Reviews in Food Science and Nutrition.  Podkreślono w nim, że spożycie wiśni, w tym, w formie skoncentrowanego soku typu Cherry Active może mieć zastosowanie w przebiegu dny moczanowej i innych chorób stawów. Oprócz skoncentrowanego soku Cherry Active, w sklepie werontest2.pl znajdziecie wyciąg z cierpkich wiśni Montmorency w kapsułkach lub w formie koncentratu wiśniowego w żelu, który idealnie nadaje się dla osób często podróżujących.

Bibliografia

1. Beyl RN Jr, Hughes L, Morgan S. Update on Importance of Diet in Gout. Am J Med. 2016 Nov;129(11):1153-1158

2. Heitor O. Santos, Rafael Genario, Gederson K. Gomes & Brad J. Schoenfeld (2021) Cherry intake as a dietary strategy in sport and diseases: a review of clinical applicability and mechanisms of action, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 61:3, 417-430

3. Raciborski F, ed. [Występowanie i leczenie dny moczanowej w Polsce. Analiza, wskazania, rekomendacje].Raport Instytutu Ochrony Zdrowia. Instytut Ochrony Zdrowia, 2015

4. Zhang, Y., Neogi, T., Chen, C., Chaisson, C., Hunter, D.J. and Choi, H.K. (2012), Cherry consumption and decreased risk of recurrent gout attacks. Arthritis & Rheumatism, 64: 4004-4011  

5. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63788,dna-moczanowa